risk analizi ne demek?

6331 sayılı yasaya¹ göre risk tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme olasılığı olarak tanımlanmıştır. Risk analizi,Bir işletmenin yaptığı faaliyetler sırasında olması muhtemel potansiyel tehlikelerin tanımlanarak, bunlara ilişkin risklerin kıymetlendirilmesi ve böylece gerçekleşmesi beklenen ve muhtemel risklerle ilgili kontrol tedbirlerinin alınmasına ilişkin yöntem ve esasların tümüdür.

Risk analizi yapılırken tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir.

Risk analizi yöntemleri

Risk analizi yöntemleri nitel ve nicel olmak üzere ikiye ayrılır.

Nitel risk analizi gözleme dayalıdır, sayısal olarak ölçülemeyen özelliklere ilişkin araştırmaları kapsar. Nicel risk analizi rakamların ön plana çıktığı sonuçların istatistiksel olarak değerlendirildiği ve analiz edildiği yöntemleri kapsamaktadır.

Nitel risk analizi yöntemleri

Öncül Risk Analizi Yöntemi ve Risk Matrisleri (Preliminary Risk Analysis and Risk Matrices)
Tehlike ve Çalışılabilirlik Çalışması (HAZOP: Hazard and Operability Studies)
Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA: Failure Mode and Effect Analysis)

Nicel risk analizi yöntemleri

Nicel risk analizi yöntemleri iki alt başlıkta incelenebilir.

Ağaç tabanlı teknikler (Statik analiz)

Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis)
Olay Ağacı Analizi (Event Tree Analysis)
Sebep-Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis)
Yönetim Gözetim Risk Analizi (MORT: The Management Oversight and Risk Tree) 6331 sayılı yasaya göre risklerden korunma yöntemleri aşağıda sıralandığı gibidir.

Dinamik sistemler için teknikler

Diagraf/Hata Grafiği (Diagraph/Fault Graph)
Markov Modelleri (Markov Modeling)
Monte-Carlo Benzetimi
Dinamik Olay Mantığı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Logic Analythical Methodology)
Dinamik Olay Ağacı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Tree Analysis Method

Risk kontrol adımları

İş Sağlığı ve Güvenliği yönetmeliğine göre risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır.

a) Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır.

b) Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır.

1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması.

2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi.

3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.

c) Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümü, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur.

ç) Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır.

(2) Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır.

(3) Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır. Yeni seviye, kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise bu maddedeki adımlar tekrarlanır.²

Risklerden korunma yöntemleri

6331 sayılı yasada risklerden korunma yöntemleri aşağıda sıralandığı gibidir.

Risklerden kaçınmak.
Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.
Risklerle kaynağında mücadele etmek.
İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
Teknik gelişmelere uyum sağlamak.
Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.
Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.
Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.
Çalışanlara uygun talimatlar vermek.